Stress, iedereen heeft ermee te maken. En op zich heeft stress een gunstig effect op ons leven: het zet ons aan tot actie, maakt ons productief en maakt dat we overleven in levensbedreigende situaties. Maar zoals met alles is een overdosis schadelijk voor de gezondheid. Er is een glijdende schaal van stress, via overspannenheid naar burn-out. Overspannenheid en burn-out zijn twee termen die vaak door elkaar worden gebruikt, maar het zijn twee verschillende elkaar opvolgende toestanden. Wat is het verschil?
Wat is overspannenheid?
Overspannenheid is meestal tijdelijk van aard en ontstaat meestal door een langdurige periode van stress. Wanneer iemand overspannen is, kan deze persoon niet goed omgaan met stressvolle gebeurtenissen en taken op het werk of in privéleven. Verschillende symptomen komen hierin voor: emotionele instabiliteit, slaapproblemen, snel geïrriteerd zijn en een gevoel van beklemming en onrust ervaren. Overspannenheid kan worden opgelost door rust te nemen en stressbronnen te verminderen. In veel gevallen zal een lang weekend van rust voldoende zijn om hiervan te herstellen. Uitslapen, lummelen, siësta’s en niksen. Je geeft het lichaam de kans zich te herstellen. Als een marathonloper die zichzelf de tijd gunt om te herstellen van de grote inspanning, tijd neemt om reserves aan te vullen.
Rem je niet af, blijf je de voet op het denkbeeldige gaspedaal duwen, dan krijgen lichaam en geest te weinig hersteltijd. Je gebruikt al je reserves, sterker nog: je plundert je hele voorraadkast. We spreken hier van chronische overbelasting. Dit trek je niet even bij met een langweekend in de hangmat.
Wat is een burn-out?
Een burn-out is, in tegenstelling tot overspannenheid, een meer ernstige en langdurigere toestand die wordt gekenmerkt door verschillende symptomen. Denk hierbij aan gevoelens van uitputting, desinteresse en afstandelijkheid ten opzichte van werk en andere activiteiten. Vaak heeft iemand last van lichamelijke en psychische symptomen zoals vermoeidheid, hoofdpijn, slaapproblemen, prikkelbaarheid en geheugenproblemen. Je bent voor een lange tijd over je grenzen gegaan en hebt -bewust of onbewust- alle signalen genegeerd. Om van een burn-out te herstellen is een langer en intensiever traject nodig dan bij overspannenheid. Het vergt vaak meerdere fasen waarin hulp, rust, coaching en het opbouwen van activiteiten langzaam en stapsgewijs worden opgevoerd.
Kortom: Stress is een nuttig gegeven die je helpt om tijdelijk te pieken. Hersteltijd van stress varieert van een half uur tot een nacht goed slapen. Als een mentale inspanning niet meer tijdelijk is maar te lang duurt terwijl er te weinig ontspanning tegenover staat, kan je in een fase van overspannenheid belanden. De klachten zijn vooral mentaal en emotioneel. Herstel hiervan kost 3 tot 14 dagen. Als er dan nog geen ontspanning volgt -en het zal gek genoeg steeds meer inspanning kosten om te ontspannen want het gaat niet meer vanzelf- dan kan je in een fase van chronische overbelasting komen die leidt tot een burn-out. De gemiddelde hersteltijd van een burn-out is 9 maanden en kan oplopen tot 2 jaar (met blijvende klachten).
Hoe eerder je korte herstelperioden inlast, des te beter kan je nadelige gevolgen op de langere termijn voorkomen.
